Kentsel Dönüşüm İçin Yüzde Kaç Gerekli?
Kentsel dönüşüm, Türkiye’nin en tartışmalı konularından biri haline geldi. Her geçen yıl yeni projelerle gündeme gelirken, bu projelerin aslında ne kadar gerekli olduğu ve ne kadar doğru yapıldığı üzerine tartışmalar hiç dinmiyor. Ancak, en kritik sorulardan biri, “Kentsel dönüşüm için gerçekten yüzde kaç gerekli?” sorusudur. Çoğu kişi için bu, bir alanın %100 dönüştürülmesi gerektiği anlamına geliyor; ancak gerçekte, belki de yüzde 50 bile yeterli olacaktır. Hangi rakamın doğru olduğunu söylemek kolay değil, çünkü kentsel dönüşüm sadece binaların yıkılıp yenilerinin yapılmasıyla ilgili bir mesele değil. Bu süreç, sosyal, ekonomik ve kültürel anlamda da büyük değişimlere yol açıyor.
Kentsel Dönüşümde Yüzde 100 Mükemmeliyet Mi?
Türkiye’deki kentsel dönüşüm projelerinin en büyük hatalarından biri, genellikle sadece fiziksel yapılar üzerinden değerlendirilmesidir. Oysa bu, çok daha geniş bir çerçevede ele alınması gereken bir konudur. Yüzde 100 dönüşüm söylemi, aslında kentsel dönüşümün gerçek amacını gözden kaçırmamıza neden olabilir. Evet, bazı yapılar gerçekten riskli durumda ve hemen yıkılmalı, ancak diğer yandan, mevcut sosyal doku ve insan ilişkileri de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu dönüşüm süreçleri bazen sadece binaları yenilemekle kalmaz, eski mahalle kültürünü de silip atar. Eski binaların yerine yapılan modern yapıların yalnızca “estetik” kaygılarla tasarlanması, mahallelinin bir arada yaşama biçimini de yok edebilir.
Ne Kadar Dönüşüm Gerçekten Gerekli?
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, “gereklilik” kavramının kişiden kişiye değişmesidir. Yüzde kaç dönüşüm gerektiğini tartışırken, bu sadece riskli yapılarla sınırlı olmamalıdır. İyi tasarlanmış eski binalar, belki de yıkılmaya gerek kalmadan restore edilebilir. Bu noktada, daha az agresif bir yaklaşım benimsemek, yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda sosyal dönüşümü de gerçekleştirmeye yardımcı olabilir. Çoğu zaman kentsel dönüşüm projeleri, halka rağmen yapılan projelerdir. Peki, gerçekten halkın isteğiyle mi yapılıyor, yoksa belirli çıkar gruplarının baskısıyla mı?
Kentsel Dönüşüm ve Ekonomik Yatırım İlişkisi
Türkiye’nin çeşitli illerinde kentsel dönüşüm projeleri, genellikle büyük inşaat firmalarının yatırımlarıyla hayata geçiyor. Peki, bu projelerin gerçekten ihtiyaç duyulan yerlerde yapıldığını söyleyebilir miyiz? Büyük inşaat şirketlerinin yapmayı tercih ettiği alanlar, çoğu zaman en karlı olan bölgeler oluyor. Böylece, dönüşüm sadece çok ihtiyaç duyulan semtlere değil, aynı zamanda yatırım yapılması kolay, yüksek karlı yerlere de kayıyor. Bu durum, aslında dönüşümün amacından sapıldığına dair bir gösterge olabilir. Nitekim, düşük gelirli mahalleler ve gecekondu bölgeleri genellikle dönüşüm projelerinden hariç tutuluyor. Peki, bu dengesizlik uzun vadede toplumsal bir sorun yaratmaz mı?
Geriye Kalanlar: Sosyal Yapı ve Mahalle Kültürü
Bir mahalledeki fiziksel yapının dönüşmesi, aslında sadece duvarların, binaların ve sokakların değişmesi demek değildir. Kentsel dönüşüm, bir yaşam biçiminin, insan ilişkilerinin, sosyal yapının değişmesi anlamına gelir. Eski mahallelerde birbirini tanıyan, etkileşimde bulunan insanlar vardı. Ancak yeni yapılan projelerde, bu sosyal bağlar neredeyse sıfırlanmış durumda. Çoğu zaman bu yeni binalar, daha modern, daha lüks ve belki de daha güvenli olsa da, yeni mahalle kültürünü oluşturmakta bir eksiklik taşıyor. İnsanlar birbirlerinden giderek uzaklaşıyor. Bu sosyal parçalanma, belki de kentsel dönüşümün en büyük handikapıdır.
Kentsel Dönüşüm, Toplumsal Değişim Mi?
Kentsel dönüşüm projeleri ile birlikte gelen bir diğer tehlike ise, sadece binaların değil, o binalarda yaşayan insanların da “dönüşmesidir”. Pek çok insan, sosyal anlamda dışlanarak daha fazla tüketici olmaya zorlanıyor. Dönüşüm sadece fiziksel değil, psikolojik bir dönüşüm de yaratıyor. Bunu en çok, ekonomik açıdan dezavantajlı kesimler hissediyor. Kentsel dönüşüm projeleri genellikle, varoşlardan gelen insanların daha lüks ve pahalı alanlara yerleştirilmesine neden oluyor. Bu da, o bölgedeki “sosyal dokuyu” yeniden şekillendiriyor.
Sonuç: Kentsel Dönüşüm İçin Yüzde Kaç Gerçekten Gerekli?
Gerçekten dönüşüm yaparken, her zaman yüzde 100’ün peşinden gitmek gerekli mi? Aslında hayır. Yüzde 100 dönüşüm her zaman zararlı olabilir. Dönüşümün amacı, insanların yaşam alanlarını daha güvenli, daha sağlıklı ve daha yaşanabilir hale getirmekse, yüzde 50 bile yeterli olabilir. Bununla birlikte, projelerin gerçekten halkın ihtiyacına uygun olması, sadece inşaat şirketlerinin karına odaklanmaması ve sosyal yapıyı göz önünde bulundurması gerekir. Kentsel dönüşüm, sadece binaların değil, o binalarda yaşayan insanların da dönüştürülmesi değil, onları birlikte daha güçlü bir şekilde inşa etmek olmalıdır.