اشمام: Türk Edebiyatında Aruz Ölçüsünde Bir Teknik

Türk edebiyatında, özellikle aruz ölçüsüyle yazılmış şiirlerde, vezin uyumunu sağlamak amacıyla kullanılan tekniklerden biri de “اشمام”dır. Peki, اشمام nedir ve nasıl yapılır? Bu yazıda, اشمامın tanımından tarihsel gelişimine, günümüzdeki akademik tartışmalarına kadar kapsamlı bir bakış sunacağız.

—

اشمام Nedir?

اشمام, Arapça kökenli bir terim olup “koku alma” veya “koklama” anlamına gelir. Edebiyat terimi olarak ise, aruz ölçüsünde kısa olan bir hecenin, ölçü gereği uzun okunması işlemine denir. Bu teknik, Türkçedeki bol miktarda açık heceyi aruz kalıplarına uydurmak için kullanılır.

—

Tarihsel Arka Plan

Aruz ölçüsü, Arapçanın hece yapısına dayalı bir ölçü sistemidir. Arapçada kısa sesli harfler yazılmaz; sadece uzun sesli harfler yazılır. Bu durum, Türkçede aruz ölçüsünün uygulanmasını zorlaştırmıştır. Türkçede ise kısa sesli harfler bolca bulunur ve heceler genellikle açık hece ile biter. Bu nedenle, Türkçedeki kelimeleri aruz kalıplarına uydurmak için kısa heceler uzunmuş gibi okunarak اشمام yapılır.

Divan şiirinin ilk dönemlerinde, özellikle 13. ve 14. yüzyıllarda, اشمام sıkça başvurulmuştur. Ancak Servet-i Fünun ve sonrasında, aruz ölçüsüne tam uyum sağlamak amacıyla اشمام bir kusur olarak görülmeye başlanmıştır.

—

اشمام Nasıl Yapılır?

اشمام, kısa bir hecenin uzun okunmasıyla yapılır. Örneğin, “gel” kelimesindeki “e” sesi kısa iken, اشمام ile bu hece uzunmuş gibi okunur. Bu sayede, aruz ölçüsündeki vezin kalıplarına uyum sağlanır.

اشمام, genellikle iki şekilde yapılır:

1. Açık hecenin uzun okunması: Kısa sesli bir hece, uzunmuş gibi okunur.

2. Kapalı hecenin uzun okunması: Kapalı bir hece, uzunmuş gibi okunarak vezin uyumu sağlanır.

Bu teknik, şairlere vezin kurallarına sadık kalarak ifade özgürlüğü sunar.

—

Günümüzdeki Akademik Tartışmalar

Günümüzde, اشمام konusu edebiyat çevrelerinde tartışılmaktadır. Bazı akademisyenler, اشمامın aruz ölçüsünün bir gereği olduğunu savunurken, diğerleri bunu bir kusur olarak görmektedir. Bu tartışmalar, dilin ve ölçünün evrimiyle ilgili daha geniş bir sorunun parçasıdır.

—

Sonuç

اشمام, Türk edebiyatında aruz ölçüsünün uygulanabilirliğini artıran önemli bir tekniktir. Tarihsel olarak, اشمام hem bir gereklilik hem de bir estetik tercih olarak kullanılmıştır. Günümüzde ise, اشمام konusu, dilin ve ölçünün evrimiyle ilgili önemli tartışmalara yol açmaktadır. Bu teknik, Türk şiirinin zenginliğini ve derinliğini anlamak için önemli bir anahtardır.

—