Klozetten Lağım Faresi Çıkar mı?
Biliyor musun, geçen gün bir arkadaşım anlattı: “Gece yarısı kalktım, klozet kapağını kapatmayı unutmuşum… ve bir anda… işte… o sesi duydum.” Dedikodudan öte, hepimizin kulak aşina olduğu ama “Gerçek mi, yoksa şehir efsanesi mi?” diye sorup durduğu bir sahne bu: klozetten bir “lağım faresi” çıkması. Bugün birlikte bunun kökenlerine, günümüzde neden hâlâ konuşulduğuna ve gelecekte bu tür durumların nasıl değişebileceğine dair bir geziye çıkalım—evet, biraz ürkütücü ama sonuçta hepimiz merak ediyoruz.
Efsanenin Kökenleri ve Bilimsel Gerçekler
Birçok şehir efsanesinde klozetten çıkan fare görüntüleri yer alır. Ancak bu düşünce yalnızca bir efsane değil: belirli koşullar altında evet, fare ya da benzeri kemirgenler klozetlerden çıkabilir. Örneğin Norveç faresi denen tür, “kanal faresi” olarak da bilinir ve yer altı kanalizasyon sistemlerinde yaygındır. Bu tür fareler sıçrayabilir, suda uzun süre durabilir, tıpkı bilimsel kaynaklarda belirtildiği üzere üç dakikaya kadar nefessiz kalabilirler. ([pestgnome.com][1])
Amerika’nın bazı şehirlerinde yerel sağlık birimleri, “Rat in the toilet – it’s not an urban myth!” başlıklı raporlar yayımlamış durumda. Örneğin King County Public Health tarafından hazırlanan kısa bilgi broşüründe, farelerin klozetlerden çıkmasının mümkün olduğu ve bunun yalnızca film sahnesi olmadığı açıkça belirtilmiş. ([kingcounty.gov][2])
Bilimsel olarak, bunun mümkün olabilmesinin üç temel nedeni var:
Kanalizasyon sistemindeki boru ve mevcut kapakların zamanla zarar görmesi, çatlak veya açıklıkların oluşması. ([pestpolicy.com][3])
Farelerin yer altı sistemlerinde bir “yol” olarak klozet ve boru sistemlerini kullanabilmeleri: borudan yukarı çıkabilmeleri için eğim, su seviyesi ve boşlukların uygun olması gerekir. ([The Sewer Assassin][4])
İnsanların “olmaz” dediği ama aslında hazırlıksız olduğu durumlar: Klozet kapağının açık olması, boru sisteminde hava kaçakları olması, bina altyapısının eski olması gibi.
Günümüzdeki Yansımalar: Gerçek Örnekler ve Teknolojik Önlemler
Şu an şehirlerde eski kanalizasyon sistemlerinin varlığı, bu tür vakaların hâlâ yaşanabileceğini gösteriyor. Örneğin, New York şehrinde bazı raporlarda klozetlerden kemirgen çıkma olasılığının tamamen sıfır olmadığı belirtiliyor. ([Vikipedi][5])
Bir Evden Gerçek Hikâye: İstanbul’da eski bir binada oturan kişi, sabah uyandığında klozet kapağının eteğini açık bulmuş. Gece servis hattında bir tıkanıklık olmuş ve bina girişindeki sifon kapağında hasar oluşmuş. Teknik ekip gittiklerinde fare giriş izleri bulmuşlar. Bu örnek bize şunu gösteriyor: Kısmen eski, bakımsız altyapılarda bu tür olaylar “göz ardı edilen riskler” arasında.
Önlemler neler?
Klozet kapağını kullanmadığınız zamanlarda kapalı tutmak.
Kanalizasyon çıkış ve sifonlarının kontrolünü yapmak. Açık veya hasarlı kapaklar varsa yenilemek.
Geri akış önleyici sistemler veya tek yönlü valfler (non‑return valve) takmak. ([Homemaking.com][6])
binanın yaşı ve altyapı durumu göz önüne alındığında, profesyonel bir tesisatçı ya da haşere kontrol şirketi ile kontrol yaptırmak.
Geleceğe Bakış: Altyapının Evrimi ve Bilinçlenme
Geleceğe baktığımızda, şehirleşme arttıkça, yaşlanan altyapılar yenilenmeye muhtaç hale geliyor. Bu da potansiyel olarak “bakteriler‑kemirgenler‑atık sistemleri” üçgeninde risklerin artabileceğini düşündürüyor. Ancak teknik olarak gelişmeler de var: sensörlerle donatılmış kanalizasyon hatları, boru sistemlerinde denetim teknolojileri, daha kaliteli malzemeler kullanımı gibi.
Örneğin, bazı belediyeler “kanalizasyon borularına yerleştirilen izleme cihazlarıyla fare ya da su sızıntısı gibi anomali oluştuğunda anında uyarı” sistemlerine yöneliyor. Bu sayede sorunlar “lağım faresi klozetten çıktı” seviyesine gelmeden önlenebilecek.
Ayrıca, toplum olarak bu konuda bilinçlenme sürecindeyiz. “Evimde böyle bir şey olursa ne yaparım?”, “Hangi önlemleri alabilirim?” gibi soruların artması, “komik şehir efsanesi” olan şeyin aslında gerçek riskleri olduğunu göstermeye başladı.
Kapanış ve Sohbet Çağrısı
Arkadaşlar, konusu kulağa biraz ürkütücü olsa da, bu tür hikâyelerin arkasında bilim ve gerçek yaşam örnekleri var. Altyapıyı, evimizi, banyomuzu gündeme getirmek belki alışılmadık ama aslında hepimizi ilgilendiriyor.
Şimdi size sormak istiyorum:
Ya siz, böyle bir duruma tanık oldunuz mu ya da duyduklarınız var mı?
Evinizde ya da binanızda kanalizasyon veya sifon bakımını düzenli yaptırıyor musunuz?
Bu tür altyapı risklerinde ne kadar inisiyatif alıyor olduğumuzu düşünüyorsunuz?
Yorumlarda buluşalım, düşüncelerinizi ve belki “önlem aldım” hikâyelerinizi paylaşın. Hep birlikte daha güvenli ve bilinçli bir ortam yaratabiliriz.
[1]: “Can Sewer Rats Swim Up Your Toilet? – Pest Gnome”
[2]: “Rat in the toilet – It s not an urban myth! R – King County”
[3]: “True or False Can Rodents Enter Homes Through Toilets”
[4]: “How Often Do Rats Come Up Toilets? Shocking Truth & Prevention Tips”
[5]: “Rats in New York City”
[6]: “Rats in the Toilet: Myth or Real Danger? – Homemaking.com”